Spokojnie, to tylko neuromit.

Wykorzystanie neuronauki w edukacji jest bardzo młode, relatywnie rzecz biorąc. Technologie neuroobrazowania i funkcjonalnego rezonansu magnetycznego rozwinęły się tak naprawdę dopiero w ciągu ostatnich 20 lat. Zdaniem profesora Kurta Fischera, wybitnego specjalisty od mózgu, wykładającego na Uniwersytecie Harvarda, wiele z tego, co się publikuje i o czym się mówi, jest bezużyteczne. Sporo tak zwanych prawd o mózgu nie ma oparcia w neuronauce. To jak wygląda lista neuromitów?

Niektórzy z nas są "lewym mózgiem", a niektórzy "prawym mózgiem" i to pomaga wyjaśnić różnice w sposobie uczenia się.

FAŁSZ. Lewa i prawa półkula mózgu pracują razem. Nie ma dowodów na to, że uczenie się ludzi różni się w znaczący sposób na podstawie tego, że jedna półkula jest bardziej dominująca niż druga.

POCHODZENIE. Może to wynikać z niezrozumienia prac nad rozszczepieniem mózgu przez laureata Nagrody Nobla Rogera Sperry'ego, który zauważył różnice w mózgu, gdy badał osoby, których „lewy i prawy mózg” zostały chirurgicznie odłączone. Chociaż prawdą jest, że pewne półkule mózgu są odpowiedzialne za generowanie pewnych funkcji, takich jak mowa, kreatywność itp. to w rzeczywistości do przetwarzania wszystkich tych funkcji, potrzebne są obie półkule mózgu.

FAŁSZ. Zdrowy człowiek wykorzystuje 100 procent swojego mózgu.

POCHODZENIE. Jednym z możliwych źródeł jest teoria energii rezerwowej, którą psychologowie z Harvardu William James i Boris Sidis opracowali w latach 90. XIX wieku podczas pracy z cudownym dzieckiem Williamem Sidisem. To wtedy James powiedział, że człowiek używa tylko części swojego pełnego potencjału umysłowego, co jest wiarygodnym twierdzeniem. Jednak obrazowanie mózgu nie dostarczyło jeszcze dowodów na istnienie jakichkolwiek nieaktywnych obszarów w zdrowym mózgu.

Powszechnym mitem w edukacji jest to, że uczniowie cechują się różnymi stylami uczenia się, na przykład typ "wizualny" lub "kinestetyczny".

FAŁSZ. Wiele osób podaje preferencje dotyczące sposobu, w jaki chce się uczyć, ale nie ma dowodów na to, że dopasowanie techniki uczenia się do preferowanego stylu poprawi uczenie się, choć hipoteza ta była wielokrotnie testowana. Stosowanie stylów uczenia się może być nawet szkodliwe, ponieważ uczniowie mogą być poddani szufladkowaniu. Można im wręcz zasugerować, że mogą nie nadawać się do określonych sposobów uczenia się, które nie pasują do ich "stylu uczenia się".

Rozwój mózgu kończy się, gdy dzieci osiągają wiek dojrzewania.

FAŁSZ. Rozwój mózgu trwa do okresu dojrzewania i dorosłości, zwłaszcza rozwój płatów czołowych, które są kluczowe dla rozumowania, predykcji czy logicznego myślenia i podejmowania decyzji.

POCHODZENIE. Chociaż połączenia między neuronami, zwane synapsami, są najliczniejsze w dzieciństwie, większość opublikowanych badań, które mają związek z uczeniem się w tych "krytycznych" okresach, dotyczyła szczurów i labiryntów, a nie ludzi. Istnieje przekonanie, że mózg jest plastyczny tylko w pewnych "krytycznych okresach" i dlatego uczenie się musi mieć miejsce w tych okresach. W rzeczywistości rozwój mózgu trwa przez całe życie.

Uczenie się wynika z pojawiania się nowych komórek w mózgu.

FAŁSZ. Uczenie się wynika ze zmian w połączeniach między komórkami mózgu. Stwierdzono, że szczury hodowane w laboratorium w środowisku wzbogaconym o bodźce sprzyjające uczeniu się mają o 25% więcej synaps niż osoby z grupy kontrolnej. Efekt ten występuje jednak niezależnie od wieku.

FAŁSZ. Osoby z dysleksją mają specyficzne trudności z dekodowaniem słów w formie pisanej.

Dla większości osób z dysleksją trudność ta dotyczy raczej odwzorowania dźwięków pod postacią liter niż wizualnego wyglądu słów. Chociaż niektóre osoby z dysleksją mogą odwracać litery podczas czytania i literowania, nie jest to bardzo częste zjawisko i wiele osób z dysleksją nie dokonuje takich zmian w zapisie.

FAŁSZ. Zdolności umysłowe rzeczywiście mają komponent genetyczny, ale znajdują się również pod silnym wpływem czynników środowiskowych i polegają na odpowiednim gromadzeniu doświadczeń, które działają rozwojowo na mózg.

Najczęściej powtarzanym wnioskiem z obecnych badań w obszarze neuronauki jest wniosek dotyczący neuroplastyczności-nasze mózgi rosną, zmieniają się i dostosowują przez cały czas naszego życia. "Praktycznie każdy, kto bada mózg, jest zdumiony tym, jak bardzo jest on plastyczny" - dowodzi wspomniany wcześniej Kurt Fischer.

FAŁSZ. Wzorce aktywności mózgu zmieniają się, gdy idziemy spać, ale mózg jest aktywny 24 godziny na dobę, niezależnie od tego, czy śpimy, czy jesteśmy obudzeni.

FAŁSZ. Istnieje niewiele spójnych dowodów na to, że muzyka klasyczna-tzw. "efekt Mozarta" - ma wpływ na zdolność rozumowania dzieci w każdym wieku.

"Jestem po prostu dobry w wielozadaniowości".

FAŁSZ. Mózg nie jest w stanie uczestniczyć w dwóch lub więcej bodźcach wymagających uwagi jednocześnie — po prostu multitasking nie działa. Badanie z 2000 roku przeprowadzone przez Naveh-Benjamin i współpracowników pozwala głębiej zrozumieć, co multitasking oznacza dla nauki. Autorzy odkryli, że istnieją znaczące różnice pomiędzy czynnościami kodowania i odzyskiwania zaangażowanymi w przetwarzanie informacji powstałych w wyniku multitaskingu. Badacze wykazali, że kodowanie wymaga większej uwagi niż pobieranie, a podzielność uwagi podczas fazy kodowania w procesie uczenia się znacząco ogranicza pamięć. Ponieważ kodowanie jest pierwszym z trzech etapów pamięci (przechowywanie i pobieranie to dwa pozostałe), wynika z tego, że wielozadaniowość ma głęboki wpływ na zakres i jakość pamięci. W innym badaniu odkryto, że wspomnienia nabyte podczas wielozadaniowości wykorzystują region mózgu słabo przystosowany do pamięci długotrwałej i rozumienia. Uczenie się, które ma miejsce podczas wielozadaniowości, nie może być uogólnione i nie skutkuje zrozumieniem lub zdolnością do przypomnienia sobie informacji w razie potrzeby. Podczas nauki bez wielozadaniowości, hipokamp, region mózgu zaangażowany w sortowanie, przetwarzanie i przywoływanie informacji oraz krytyczny dla pamięci deklaratywnej (pamięć faktów i wydarzeń) był aktywny. Rozpraszające sygnały dźwiękowe przesunęły jednak aktywność z hipokampa do prążkowia. Wynika z tego, że uczenie się za pomocą tego obszaru prowadzi do wiedzy, która nie może być dobrze uogólniona.

Jeśli założyłeś, że wiele z powyższych neuromitów jest prawdziwych, nie jesteś sam. Na przykład, w odniesieniu do dysleksji, badacze stwierdzili, że 76% ogółu społeczeństwa błędnie wierzy, że dyslektycy widzą słowa napisane wspak. Badacze odkryli, że podstawowa grupa "klasycznych" neuromitów była głęboko zakorzeniona w świadomości społecznej. Należały do nich mity związane ze stylami uczenia się, dysleksją, efektem Mozarta, uczniami uczącymi się prawą/lewą półkulą mózgową oraz wykorzystaniem 10 procent mózgu.

                          Autor artykułu - dr Magdalena Zubiel 

Założycielka Centrum Neuronauk na bydgoskim Wydziale WSB w Toruniu, lingwistka, tłumacz symultaniczny. Autorka pracy doktorskiej poświęconej przekraczaniu tabu seksualności. Obecnie pracuje nad rozprawą habilitacyjną dotyczącą zagadnień neurokomunikacji ze szczególnym uwzględnieniem głębokości przetwarzania informacji przekazywanych za pomocą różnych form komunikatu. Zapalona orędowniczka psychologii pozytywnej, nowej pedagogiki i neuronauk. Adiunkt w Katedrze Nauk Społecznych WSB w Toruniu, Członek Rady Naukowej Czasopisma TSSR / Torun Social Science Review. Wykładowca prowadzący przedmioty: Podstawy komunikacji społecznej, Psychospołeczne wywieranie wpływu i Psychologia społeczna.