Ekspert: Święta nie są czasem odpoczynku od kryzysów

Dlaczego w centrach handlowych częściej widzimy spanikowane twarze szukające "tych wymarzonych" prezentów na święta dla swoich rodzin, niż radosne, zrelaksowane osoby? Czy wszystkie święta są faktycznie takie, jakie widzimy na ekranach telewizorów i smartphone’ów: przebiegające we wspaniałej, rodzinnej atmosferze, w zgodzie ze swoimi bliskimi i z samym sobą?

Oczywiście chcielibyśmy, żeby święta zawsze były idealne. Podczas przedświątecznej gorączki często nie myślimy o tym co może dziać się, nawet jeśli nie u nas samych, to u otaczających nas osób. Święta nie są czasem zupełnego odpoczynku od codziennych spraw i kolei losu. Wielu ludzi zmaga się w tym czasie, podobnie jak w innych miesiącach z problemami w pracy, finansowymi, z rodzinnymi kłótniami, czy też chorobą. Niejedna osoba czeka na ważną diagnozę, kobieta na zbliżający się termin porodu, a jeszcze inni muszą zmierzyć się z odejściem najbliższych osób. Można stwierdzić, że każdy z nas w tym wyjątkowym czasie, jakim są święta, ma prawo do przeżywania kryzysu tak jak w każdym innym okresie roku.

Kryzysy są nieodzowną częścią życia człowieka, tym samym kultury, w której człowiek żyje. Są jego namacalną częścią, ponieważ dotyczą każdego osobiście, wiążą się z doświadczaniem silnych negatywnych emocji oraz mogą mobilizować do zmian i refleksji nad życiem. Słowem „kryzys”, określa się wiele sytuacji dotyczących gwałtownych, niespodziewanych zmian, którym towarzyszą negatywne emocje. Często mówimy o kryzysie wartości, rodziny, czy kryzysie ekonomicznym. Kryzys może wiązać się np. z nagłym pogorszeniem zdrowia chorego. Termin „kryzys” pochodzi z języka greckiego. „Krino” – jego źródłosłów znaczy wybór, decydowanie, zwrotnie - walkę pod presją czasu.

Kryzys jest stanem przejściowej wewnętrznej nierównowagi wywołanej przez krytyczne wydarzenia (M. Adamczak, 1992), lub zdarzenia życiowe. Zaliczamy do nich: urodzenie dziecka, śmierć bliskiej osoby, przejście na emeryturę, kiedy praca była dla osoby najwyższą wartością, zdradę małżeńską, czy nawet ślub. Utrzymanie równowagi psychicznej podczas wystąpienia dużej ilości wydarzeń krytycznych w krótkim czasie oraz ich negatywna ocena jest dla człowieka dużym obciążeniem. W tych szczególnych okresach w roku dodatkową presję wywołuje czas przedświątecznych przygotowań, kiedy wydaje nam się, że w święta wszystko powinno wyglądać bezproblemowo i idealnie.

Termin „osoby w kryzysie” wiąże się z subiektywnym nastawieniem (pozytywnym lub negatywnym) osoby do sytuacji w jakiej się znalazła. Powoduje ono naruszenie stabilności, poczucia autonomii , bowiem stosowane przez osobę strategie są nieskuteczne. Każda osoba w inny sposób reaguje na sytuacje , które spotykają ją w życiu. U jednej osoby subiektywne podejście może wywołać kryzys u innej nie. Mówimy tu o kryzysie emocjonalnym. Kryzysy emocjonalne określane są mianem „przejściowych, okresowych zaburzeń równowagi psychicznej spowodowanych zagrożeniem, powiązanych z sensem życia wartości w konfrontacji z własnym problemem życiowym. Kryzys cechuje znaczny stan napięcia emocjonalnego w znacznej mierze przeżywanego lękowo.

Istotę kryzysu stanowią dwa pojęcia: "zagrożenie" i "okazja". Z jednej strony kryzys nazywamy "zagrożeniem", bo może doprowadzić do poważnych zachowań patologicznych z samobójstwem i zabójstwem włącznie. Z drugiej strony staje się "okazją" do szukania pomocy na zewnątrz, samorealizacji i rozwoju. Kryzys jest uniwersalny i wyjątkowy. Uniwersalny, dlatego że w pewnych okolicznościach nikt nie jest odporny na załamanie. Wyjątkowy, bo jednym udaje się go pokonać, innym nie. Nikt nie potrafi w każdej okoliczności zachować się w sposób opanowany niezależnie od tego jak dobrze jest przygotowany do przezwyciężania urazów psychicznych. Należy wziąć pod uwagę fakt, że szukanie poprawy np. za pomocą leków "od ręki", spowoduje tylko, stłumienie bolesnych emocji(co prowadzi do pogłębienia kryzysu), nie ma natomiast wpływu na wywołujący je bodziec. Wychodzenie z kryzysu jest procesem. Każdy kryzys jest inny i każdy człowiek przeżywa kryzys w inny sposób.

Kryzysy trwają od 6-8 tygodni są zatem zjawiskiem ograniczonym w czasie. Po tym okresie subiektywne poczucie chaosu się zmniejsza. Najważniejsze jest to, co następuje po wydarzeniu krytycznym, bowiem kryzys może stać się źródłem występującej w późniejszym czasie choroby przechodzącej w stan chroniczny. Osoba może mieć poczucie, że uporała się kryzysem, kiedy sytuacja trudna została wyparta ze świadomości i mieć wrażenie, że problem został rozwiązany. Tymczasem pojawienie się następnych czynników stresogennych uaktywnia ponownie stan kryzysu. Taka huśtawka emocjonalna może trwać wiele lat. Dorosła osoba, która stłumiła negatywne emocje, przenosi je na podobne sytuacje w toku toczącego się życia, znajduje się w stanie transkryzysowym. Taki stan wymaga zastosowania technik interwencji kryzysowej. Pomoc, która jest udzielana osobom w kryzysie, powinna być indywidualna, dostosowana do potrzeb osoby oraz okoliczności, w jakich znalazła się ta osoba (grupa, rodzina).

Kryzysy pojawiają się na przełomie całego życia człowieka. Możemy stawiać im czoła lub nie, decydując o tym jak potoczy się nasze życie dalej (Carkhuff i Berenson, 1977, s.133). Pamiętać należy, że w kontekście kryzysu, unikanie wyboru jest wyborem. Takie podejście może okazać się destrukcyjne. Kiedy podejmujemy działanie, jest w nim zawsze możliwość rozwoju, szansa na postawienie celów i poradzenie sobie z trudną sytuacją. Kryzys jest sytuacją złożoną i bardzo trudną. Przenika wszystkie obszary, w których człowiek działa i funkcjonuje. Pomoc w momencie krytycznym, w którym wiele trudności występuje jednocześnie, musi być natychmiastowa, intensywna i na wielu płaszczyznach. Tym samym uzyskanie równowagi i rozwiązanie problemu staje się możliwe przy wsparciu przyjaciół, partnerów, rodziny, instytucji, współpracowników. W takim ujęciu i doświadczaniu sytuacji trudnych przez człowieka często konieczna staje się interwencja kryzysowa. Wiąże się ona z kontaktem terapeutycznym, dotyczy problemu, który wywołał kryzys, ma określony czas. Jej celem jest doprowadzenie osoby do równowagi emocjonalnej sprzed kryzysu, poprzez konfrontację osoby z kryzysem i szukanie sposobów jego rozwiązania.

Pamiętajmy o tym, że mimo kryzysów, jakich doświadczamy, warto nauczyć cieszyć się życiem i każdą chwilą, jaka została nam dana. To od nas zależy, jak przeżyjemy zbliżające się Święta.