11 czerwca 2025 r. przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej odbędzie się pierwsza rozprawa dotycząca polskich kredytobiorców banku PKO BP S.A., których umowa jest (była) oparta na wskaźniku referencyjnym WIBOR. Wyrok TSUE może mieć istotne znaczenie dla milionów osób posiadających kredyty hipoteczne w Polsce.
Czym jest WIBOR?
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to średnia stopa procentowa, po jakiej banki w Polsce pożyczają sobie nawzajem środki na rynku międzybankowym. Przez lata był kluczowym elementem oprocentowania kredytów hipotecznych udzielanych w złotych (PLN). Wskaźnik ustalany jest w ramach tzw. fixingu - codziennej procedury, w której największe banki deklarują stawki, po jakich byłyby skłonne pożyczyć środki innym instytucjom finansowym. Po odrzuceniu wartości skrajnych wylicza się średnią arytmetyczną, która staje się oficjalną stawką WIBOR.
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) to średnia stopa procentowa, po jakiej banki w Polsce pożyczają sobie nawzajem środki na rynku międzybankowym. Przez lata był kluczowym elementem oprocentowania kredytów hipotecznych udzielanych w złotych (PLN). Wskaźnik ustalany jest w ramach tzw. fixingu - codziennej procedury, w której największe banki deklarują stawki, po jakich byłyby skłonne pożyczyć środki innym instytucjom finansowym. Po odrzuceniu wartości skrajnych wylicza się średnią arytmetyczną, która staje się oficjalną stawką WIBOR.
Jak ustalano WIBOR na przestrzeni lat?
Do 29 czerwca 2017 r. administratorem wskaźników WIBOR i WIBID było Stowarzyszenie Rynków Finansowych ACI Polska. W odniesieniu do umów zawartych w tym okresie pojawiają się wątpliwości, czy sposób ustalania stawek spełniał wymogi przejrzystości i niezależności właściwe dla wskaźników referencyjnych. Po 30 czerwca 2017 r. funkcję administratora przejęła spółka GPW Benchmark S.A., która dostosowała procedurę wyznaczania wskaźnika do wymogów unijnego rozporządzenia BMR. Od tego czasu fixing WIBOR-u odbywa się codziennie do godz. 11:00, na podstawie deklaracji banków.
Co zbada TSUE? Pytania prejudycjalne zadane przez Sąd Okręgowy w Częstochowie
Sąd Okręgowy w Częstochowie skierował do TSUE pytania prejudycjalne dotyczące legalności i uczciwości zapisów umownych odnoszących się do klauzuli zmiennego oprocentowania opartego na WIBOR-ze.
Pytania dotyczą m.in.:
- czy przepisy unijnej dyrektywy pozwalają badać, czy klauzule umów kredytowych oparte na WIBOR-ze są uczciwe wobec konsumenta?
- czy sposób ustalania oprocentowania zmiennego z wykorzystaniem WIBOR-u jest jasny i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta?
- czy zapis oparty na WIBOR-ze może zostać uznany za nieuczciwy, jeśli konsument nie został należycie poinformowany o związanym z nim ryzyku?
- czy w przypadku stwierdzenia abuzywności takiego zapisu umowa może nadal obowiązywać, lecz z oprocentowaniem opartym wyłącznie na marży banku?
Do 29 czerwca 2017 r. administratorem wskaźników WIBOR i WIBID było Stowarzyszenie Rynków Finansowych ACI Polska. W odniesieniu do umów zawartych w tym okresie pojawiają się wątpliwości, czy sposób ustalania stawek spełniał wymogi przejrzystości i niezależności właściwe dla wskaźników referencyjnych. Po 30 czerwca 2017 r. funkcję administratora przejęła spółka GPW Benchmark S.A., która dostosowała procedurę wyznaczania wskaźnika do wymogów unijnego rozporządzenia BMR. Od tego czasu fixing WIBOR-u odbywa się codziennie do godz. 11:00, na podstawie deklaracji banków.
Co zbada TSUE? Pytania prejudycjalne zadane przez Sąd Okręgowy w Częstochowie
Sąd Okręgowy w Częstochowie skierował do TSUE pytania prejudycjalne dotyczące legalności i uczciwości zapisów umownych odnoszących się do klauzuli zmiennego oprocentowania opartego na WIBOR-ze.
Pytania dotyczą m.in.:
- czy przepisy unijnej dyrektywy pozwalają badać, czy klauzule umów kredytowych oparte na WIBOR-ze są uczciwe wobec konsumenta?
- czy sposób ustalania oprocentowania zmiennego z wykorzystaniem WIBOR-u jest jasny i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta?
- czy zapis oparty na WIBOR-ze może zostać uznany za nieuczciwy, jeśli konsument nie został należycie poinformowany o związanym z nim ryzyku?
- czy w przypadku stwierdzenia abuzywności takiego zapisu umowa może nadal obowiązywać, lecz z oprocentowaniem opartym wyłącznie na marży banku?
Czy wyrok TSUE będzie przełomowy?
Na tym etapie trudno jednoznacznie przewidzieć treść orzeczenia. Analizując jednak dotychczasowe orzecznictwo TSUE, można zakładać, że Trybunał nie stwierdzi automatycznie nieważności umów kredytowych opartych na WIBOR-ze ani nie nakaże ich „odwiborowania”. Bardziej prawdopodobne jest, że TSUE potwierdzi kompetencje sądów krajowych do oceny przejrzystości i uczciwości postanowień umownych - szczególnie tych dotyczących zmiennego oprocentowania opartego na wskaźniku WIBOR.
Oznacza to, że każdy przypadek będzie musiał być rozpatrywany indywidualnie, a sąd krajowy zadecyduje, czy dana umowa jest zgodna z prawem. Może to prowadzić do konieczności jej modyfikacji - np. usunięcia WIBOR-u i pozostawienia oprocentowania wyłącznie w oparciu o marżę banku - lub do stwierdzenia nieważności całej umowy.
Autorka: mec. Agnieszka Dudek
Ekspertka w zakresie prawa konsumenckiego i prawa bankowego. Absolwentka prawa na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz finansów i rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach. Radczyni prawna i wykładowczyni akademicka. Od 2021 r. związana z Uniwersytetem WSB Merito Chorzów.
Posiada wieloletnie doświadczenie w sprawach dotyczących ochrony praw konsumentów, w szczególności w sporach z bankami w zakresie kredytów indeksowanych i denominowanych do walut obcych, a także w postępowaniach przeciwko instytucjom finansowym, m.in. dotyczących tzw. ubezpieczeń na życie z UFK. Obecnie specjalizuje się w roszczeniach wynikających z umów kredytów złotówkowych opartych na wskaźniku WIBOR oraz tzw. sankcji kredytu darmowego.
Na tym etapie trudno jednoznacznie przewidzieć treść orzeczenia. Analizując jednak dotychczasowe orzecznictwo TSUE, można zakładać, że Trybunał nie stwierdzi automatycznie nieważności umów kredytowych opartych na WIBOR-ze ani nie nakaże ich „odwiborowania”. Bardziej prawdopodobne jest, że TSUE potwierdzi kompetencje sądów krajowych do oceny przejrzystości i uczciwości postanowień umownych - szczególnie tych dotyczących zmiennego oprocentowania opartego na wskaźniku WIBOR.
Oznacza to, że każdy przypadek będzie musiał być rozpatrywany indywidualnie, a sąd krajowy zadecyduje, czy dana umowa jest zgodna z prawem. Może to prowadzić do konieczności jej modyfikacji - np. usunięcia WIBOR-u i pozostawienia oprocentowania wyłącznie w oparciu o marżę banku - lub do stwierdzenia nieważności całej umowy.
Autorka: mec. Agnieszka Dudek
Ekspertka w zakresie prawa konsumenckiego i prawa bankowego. Absolwentka prawa na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach oraz finansów i rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach. Radczyni prawna i wykładowczyni akademicka. Od 2021 r. związana z Uniwersytetem WSB Merito Chorzów.
Posiada wieloletnie doświadczenie w sprawach dotyczących ochrony praw konsumentów, w szczególności w sporach z bankami w zakresie kredytów indeksowanych i denominowanych do walut obcych, a także w postępowaniach przeciwko instytucjom finansowym, m.in. dotyczących tzw. ubezpieczeń na życie z UFK. Obecnie specjalizuje się w roszczeniach wynikających z umów kredytów złotówkowych opartych na wskaźniku WIBOR oraz tzw. sankcji kredytu darmowego.
