Ekspert: na bezpieczeństwie w turystyce nie wolno oszczędzać w żaden sposób

Działalność gospodarcza w polskim systemie prawnym została zdefiniowana w ustawie prawo przedsiębiorców. Ta ustawa powiela naczelną zasadę prawa gospodarczego w Polsce, że co nie jest zabronione - jest dozwolone. W konsekwencji powyższego, każdy zakaz czy ograniczenie będzie stanowił odstępstwo od reguły, i tym samym wymagać będzie szczegółowego uzasadnienia. W tym miejscu należy przypomnieć o dokonanych przed niemal dekadzie pakietach deregulacyjnych, zgodnie z którymi prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce miało być jeszcze mniej sformalizowane.      

Deregulacja nie objęła jednak form prowadzenia działalności, których przedmiot jest szczególnie istotny dla Państwa (np. wydobywanie kopalin czy usługi lotnicze) oraz niosących za sobą zwiększoną odpowiedzialność względem konsumentów (np. turystyka). Dlatego też prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie turystyki wymaga posiadania od przedsiębiorcy polisy ubezpieczeniowej dla swojej działalności lub gwarancji oraz stosownego zezwolenia.

Posiadanie stosownych zabezpieczeń stanowi koszt prowadzenia działalności, który przedsiębiorca zmuszony jest uwzględniać w cenie oferowanych przez siebie produktów czy usług.

Zadaniem państwa jako organizatora życia gospodarczego jest zapewnienie równości podmiotów wobec prawa, tym samym walka z tzw. szarą strefą na przykład poprzez zakazy prowadzenia działalności przez podmioty działające w szarej strefie. W teorii powyższe wydaje się tzw. oczywistą oczywistością, jednakże realia życia gospodarczego są odmienne. O ile fakt, że w Polsce działają podmioty w szarej strefie sam w sobie nie jest zaskakujący, to za osobliwe należy uznać, że największymi podmiotami działającymi w szarej strefie usług turystycznych są podmioty kościelne (turystyka pielgrzymkowa). Na kolejnym miejscu są nauczyciele - działający indywidualnie lub jako stowarzyszenia czy kluby sportowe.

Niestety duża część turystów nie zwraca uwagi czy potoczne nazwane Biuro Podróży ma wymagane prawem zezwolenia, a po prostu kieruje się ceną oferowanego produktu.

Na wypadek swojej niewypłacalności czy braku możliwości zrealizowania programu biuro podróży działające zgodnie z prawem zmuszone jest odprowadzać składki do Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego (TFG) i Turystycznego Funduszy Pomocowego (TFP) a nadto, jak zostało wspomniane, posiadać polisę ubezpieczeniową lub gwarancję. Tymczasem organizatorzy działający w szarej strefie często wykorzystują zaufanie potencjalnych klientów z uwagi na swoje stanowisko w instytucji, którą reprezentują.

Większość turystów jest nieświadomych, że w sytuacji awaryjnej, gdy organizator działający w szarej strefie nie jest w stanie zapewnić powrotu do domu, to klienci sami będą musieli pokryć koszty transportu czy też nieopłaconych świadczeń. Znacznie trudniej będzie również ubiegać się o odszkodowanie.  

W przypadku tragicznego zdarzenia, do którego doszło Chorwacji należy przypomnieć, że powrót 10 turystów do Polski został zapewniony przez Wojsko Polskie, co oznacza, że każdy podatnik zapłacił za to, że organizator mógł działać w oderwaniu od obowiązujących przepisów. Za krok w kierunku zmniejszenia możliwości działania w szarej strefie należy uznać decyzję Marszałka Województwa Mazowieckiego, który skierował do organów ścigania sprawę przeciw właścicielowi biura "U Brata Józefa" za: nielegalnie działanie oraz niezaspokojenie roszczeń poszkodowanych i kosztów akcji ratowniczej.

Biuro Podróży "U Brata Józefa" nie posiadało zabezpieczeń finansowych na prowadzenie swej działalności, nie odprowadzało także wymaganych składek na TFG oraz TFP, z których to środki przeznaczone są na pokrycie kosztów likwidacji tych zdarzeń. Uczestnicy tej pielgrzymki posiadali jedynie ubezpieczenie od kosztów KL i NNW, co oznacza, że poszkodowani nie będą objęci gwarancją ubezpieczeniową co do kosztów ich powrotu czy zmarnowanego urlopu.

Sytuacja, w której prawodawca decyduje się by część form prowadzenia działalności gospodarczej wymagała spełnienia szczegółowych warunków jest w pełni zrozumiała. Fakt, że dbałość o komfort i bezpieczeństwo podróżującego przekłada się na koszt imprezy jest również w pełni uzasadniony.

Niestety pozwalając na działanie szarej strefy prawodawca nie tylko dopuszcza się sytuacji w której działanie w szarej strefie jest wysoce atrakcyjne, gdyż podmiot nie poniesie konsekwencji z tego tytułu ale przede wszystkim naraża podróżujących na niebezpieczeństwo. Wobec powyższego ze szczególną uwagą należy obserwować rozwój sytuacji związanej ze złożeniem przez Marszałka Województwa Mazowieckiego zawiadomienia do organów ścigania.