Od dziecka słyszymy: „Uspokój się”, „Nie denerwuj się”, „Oddychaj głęboko”. Wyrastamy z przekonaniem, że stres to wróg, z którym trzeba walczyć. Tymczasem – jak pokazują badania i osobiste doświadczenia psycholożki Marzeny Jankowskiej – nie sam stres szkodzi, lecz nasza wiara w jego szkodliwość. A ta potrafi być groźniejsza niż jakiekolwiek napięcie emocjonalne.
Stres ma złą reputację
„Stres” to chyba jedno z najczęściej używanych pojęć psychologicznych w naszym codziennym języku. Mówimy o stresie w pracy, stresie egzaminacyjnym, stresie związanym z wychowaniem dzieci, prowadzeniem firmy, kryzysem finansowym czy zawodowym. Bada się jego wpływ na relacje, zdrowie, konflikty, bezpieczeństwo na drogach i podejmowanie decyzji.
Tymczasem – jak przypomina Marzena Jankowska, psycholożka zdrowia i biznesu, trenerka świadomego oddechu i wykładowczyni Uniwersytetu WSB Merito Chorzów – reakcja stresowa to naturalny i potrzebny mechanizm. – Stres wyzwala energię, która ma pomóc nam poradzić sobie z wyzwaniem. Tymczasem od dzieciństwa uczymy się, że ta energia jest niepożądana. Że trzeba ją stłumić albo jak najszybciej się jej pozbyć – mówi.
Własny punkt zwrotny Marzena Jankowska przeżyła jedenaście lat temu. Po siedmiu latach intensywnej pracy, częstych wystąpień publicznych i życia w ciągłej ekspozycji medialnej byłam przemęczona i wypalona. - Moje dotychczasowe strategie przestały działać. Postanowiłam się wycofać i poszukać innej drogi. Wtedy natknęłam się na wykład Kelly McGonigal na TED Talks. To było jak objawienie – wspomina.
McGonigal, psycholożka zdrowia z Uniwersytetu Stanforda i autorka głośnej książki Siła woli, od lat bada, jak nasze przekonania wpływają na fizjologiczne skutki stresu. – Kluczowe nie jest to, ile stresu doświadczamy, ale to, co o nim myślimy. Czy postrzegamy go jako zagrożenie, czy jako wyzwanie. Ta różnica ma realny wpływ na nasze zdrowie – mówi Jankowska.
Badania pokazują, że osoby przekonane o szkodliwości stresu są bardziej narażone na problemy zdrowotne, a nawet przedwczesną śmierć. Paradoks? Im bardziej boisz się stresu, tym większe prawdopodobieństwo, że rzeczywiście ci zaszkodzi.
Ekscytacja zamiast uspokajania
Jeśli serce bije szybciej, a dłonie się pocą, zamiast powtarzać sobie: „Muszę się uspokoić”, spróbuj: „To ekscytujące”. – Gdy chcemy się wyciszyć w samym środku stresującej sytuacji, to tak jakbyśmy próbowali zatrzymać samolot tuż po starcie. To nie działa – tłumaczy Jankowska. – Tymczasem skierowanie tej energii w stronę ekscytacji może działać znacznie lepiej.
O skuteczności tej metody świadczą badania amerykańskiej psycholożki Alison Wood Brooks z Harvardu, która udowodniła, że osoby, które reinterpretują swój lęk jako ekscytację, osiągają lepsze wyniki – podczas egzaminów, wystąpień publicznych czy rozmów kwalifikacyjnych.
Dlaczego to działa? Kiedy próbujemy się uspokoić, skupiamy się na tym, co może pójść źle. Gdy jesteśmy podekscytowani – widzimy szanse, nie zagrożenia.
– To, w jaki sposób mówimy o swoich emocjach, wpływa na to, jak je przeżywamy – podkreśla Jankowska. – Warto zamieniać słowa: „Boisz się?” na „Jesteś podekscytowany!”. To prosty trik, ale zmienia perspektywę.
Dlaczego to działa? Kiedy próbujemy się uspokoić, skupiamy się na tym, co może pójść źle. Gdy jesteśmy podekscytowani – widzimy szanse, nie zagrożenia.
– To, w jaki sposób mówimy o swoich emocjach, wpływa na to, jak je przeżywamy – podkreśla Jankowska. – Warto zamieniać słowa: „Boisz się?” na „Jesteś podekscytowany!”. To prosty trik, ale zmienia perspektywę.
Stres to nie wróg
W ebooku, pt. „Regulacja reakcji stresowych”, Marzena Jankowska prezentuje naukowo sprawdzone narzędzia, ćwiczenia i cytaty badaczy, które pomagają rozwijać tzw. „nastawienie na wyzwanie” – czyli sposób myślenia, który pozwala wykorzystać stres jako zasób, a nie zagrożenie.
– To od nas zależy, jak zareagujemy. Stres nie jest jeden i nie działa zawsze tak samo. Reakcja stresowa ewoluowała – dziś może aktywować różne systemy fizjologiczne: walki, ucieczki, ale także tworzenia więzi i uczenia się – tłumaczy psycholożka. – Możemy wykorzystać stres do rozwijania umiejętności, budowania relacji i wzmacniania odporności psychicznej.
Pod presją – podczas zawodów sportowych, egzaminów, wystąpień najlepiej działa reakcja „na wyzwanie”. – To nie tylko zastrzyk energii, ale też większa koncentracja, motywacja i dostęp do zasobów poznawczych – mówi Jankowska. Zamienianie zagrożeń w wyzwania to praktyka, którą można trenować. Wymaga uważności, zmiany nawyków myślowych i regularnego kontaktu z własnym ciałem. Ale to się opłaca – bo stres, zamiast nas osłabiać, może realnie nas wzmocnić.
Chcesz lepiej zarządzać stresem? Przestań z nim walczyć. Zrozum go, zaprzyjaźnij się z nim i wykorzystaj jako narzędzie rozwoju. Bo jak mówi Marzena Jankowska:
– Stres to nie wróg. To osobisty trener, który pojawia się zawsze wtedy, gdy mamy szansę przekroczyć własne ograniczenia.
Ebooka, pt. „Regulacja reakcji stresowych” , którego autorką jest Marzena Jankowska można nabyć na stronie.
– To od nas zależy, jak zareagujemy. Stres nie jest jeden i nie działa zawsze tak samo. Reakcja stresowa ewoluowała – dziś może aktywować różne systemy fizjologiczne: walki, ucieczki, ale także tworzenia więzi i uczenia się – tłumaczy psycholożka. – Możemy wykorzystać stres do rozwijania umiejętności, budowania relacji i wzmacniania odporności psychicznej.
Pod presją – podczas zawodów sportowych, egzaminów, wystąpień najlepiej działa reakcja „na wyzwanie”. – To nie tylko zastrzyk energii, ale też większa koncentracja, motywacja i dostęp do zasobów poznawczych – mówi Jankowska. Zamienianie zagrożeń w wyzwania to praktyka, którą można trenować. Wymaga uważności, zmiany nawyków myślowych i regularnego kontaktu z własnym ciałem. Ale to się opłaca – bo stres, zamiast nas osłabiać, może realnie nas wzmocnić.
Chcesz lepiej zarządzać stresem? Przestań z nim walczyć. Zrozum go, zaprzyjaźnij się z nim i wykorzystaj jako narzędzie rozwoju. Bo jak mówi Marzena Jankowska:
– Stres to nie wróg. To osobisty trener, który pojawia się zawsze wtedy, gdy mamy szansę przekroczyć własne ograniczenia.
Ebooka, pt. „Regulacja reakcji stresowych” , którego autorką jest Marzena Jankowska można nabyć na stronie.
