Technologia w służbie ​wyborów

Pierwszą niezwykle ważną kampanią wyborczą w sieci była ta prowadzona przez sztab Baracka Obamy w 2008 roku. Jego działania wyborcze były rewolucyjne, a nowy sposób wykorzystywania internetowych trendów sprawił, że politycy zaczęli zupełnie inaczej patrzeć na kwestię dotarcia do wyborców. Od tego czasu każde kolejne wybory na świecie przynosiły nowe możliwości, wykorzystując narzędzia wykraczające daleko poza to, co do tej pory przez lata uznawane było za tradycyjne i stałe działania w marketingu politycznym.

W naszym kraju dyskusja na temat faktycznej roli Internetu pojawiła się przede wszystkim w 2015 roku, po rywalizacji o urząd Prezydenta RP wygranej przez Andrzeja Dudę. Ówczesne wykorzystanie przez sztab kandydata PiS-u mediów społecznościowych jako pola walki było jednym z elementów, które wpłynęły na ostateczny wynik wyborów. Wygląda jednak na to, że te spokojne - jak się dzisiaj wydaje - czasy już nie wrócą.

Obecnie marketing wyborczy, szczególnie w czasie kampanii, wygląda już znacząco inaczej, bo media zmieniają się z olbrzymią szybkością. Działają nie treści na Facebooku czy hasztagi na Twitterze, ale filmy z TikToka i targetowane reklamy polityczne. Liczy się przyciągnięcie odbiorców, którzy potrzebują treści krótkich, dynamicznych. Takich, które od pierwszej sekundy trwania będą angażować i dostarczać konkretnych bodźców. Także, a może przede wszystkim, tych negatywnych.

W tym kontekście nieco się już wydarzyło i wydaje się, że politycy nie będą mieli większych oporów etycznych, aby iść dalej. Wykorzystanie narzędzi AI do stworzenia karykaturalnej podobizny przeciwnika politycznego pojawiło się jeszcze w lipcowym wideo jednego z polityków partii rządzącej. W ostatnich tygodniach doczekaliśmy się także materiału ze strony największej partii opozycyjnej, w którym wykorzystano technologię imitującą głos premiera.

Kwestia wykorzystywania AI w przestrzeni publicznej do prowadzenia różnego rodzaju działań publicznych nie jest uregulowana, bo prawo tradycyjnie już nie nadąża za zmianami technologicznymi. A to powoduje, że nawet w przypadku funkcjonowania postępowań w trybie wyborczym, może dojść do znacznie poważniejszych zaburzeń w dyskursie politycznym, niż miało to miejsce do tej pory.

Choć informacje serwowane w formie szybkich i nieskomplikowanych treści docierają do użytkowników social mediów, to z reguły ich treści nie zostają z nimi na długo. Część przekazów przygotowanych przez sztaby wyborcze nie musi być jednak pomyślana jako istotna do zapamiętania ze względu np. na zawarty w nich program wyborczy. Ma raczej powodować określoną reakcję, głównie w stosunku do politycznych i ideowych przeciwników partii. Wywoływać poczucie złości czy frustracji, które może pozostać w odbiorcy na dłużej. I w konsekwencji doprowadzić do jego utwierdzenia w przekonaniu o konieczności wzięcia udziału w wyborach lub odwrotnie - jego powolnego demobilizowania.

Od lat widzimy, jak wielu użytkowników sieci jest w stanie przyjąć za rzeczywiste informacje będące memami lub takie o charakterze satyrycznym, których prawdziwość można zweryfikować w ciągu kilku minut. Dotyczy to szczególnie tych najbardziej aktywnych politycznie, żyjących w bańkach informacyjnych i zorientowanych na jeden konkretny przekaz partii politycznych. Ale mówimy tu także o osobach starszych czy niezaznajomionych z najnowszymi technologiami, dla których pojęcie sztucznej inteligencji i deepfake'ów jest abstrakcyjne.

Tylko niewielka część przekazów partii zostanie przez odbiorców sprawdzona pod kątem ich autentyczności. Jak pokazują badania Eurostatu, średnia badanych Europejczyków w wieku 16-74 lata, która weryfikuje prawdziwość otrzymywanych informacji wynosi 23%. W Polsce jest to jeszcze mniej, bo tylko 16%. Nie ma więc powodów, aby sądzić, że w ramach śledzenia i oceny polityków w kampanii wyborczej odsetek ten wzrośnie.

W najbliższym czasie możemy więc spodziewać się kolejnych prób oddziaływania na opinię publiczną w oparciu o nowe technologie. Ale co więcej - do bardziej agresywnych działań zobowiązanymi mogą poczuć się sami wyborcy, którzy włączą się w szerzenie dezinformacji.

A przed nami przecież wybory samorządowe, do Parlamentu Europejskiego oraz prezydenckie.