Pod koniec roku 2019 na rynku specjalistycznych książek pojawiła się nowa pozycja: "Audyt śledzy - przetwarzanie informacji z wykorzystaniem metod i technik analizy śledczej". Pan Marek Dyjasz jest jej współautorem i wykładowcą Wyższej Szkoły Bankowej w Opolu. W rozmowie z uczelnią opowiedział o metodach audytu śledczego i możliwych sposobach ich wykorzystywania w praktyce gospodarczej.
Czym jest audyt śledczy?
Audyt śledczy to prowadzenie czynności kontrolnych przy wykorzystaniu określonych metod i technik służących do ujawnienia przestępstwa gospodarczego - jego istoty, sposobu realizacji, zidentyfikowanie sprawcy oraz oszacowanie wartości strat poniesionych przez przedsiębiorstwo. Innymi słowy, w ramach audytu trzeba znaleźć odpowiedzi na siedem złotych pytań kryminalistyki: co? gdzie? kiedy? jak? czym? dlaczego? kto?
Oczywiście, nie jest to jedyny cel audytu śledczego – konsekwencją ujawnienia nieprawidłowości jest konieczność zabezpieczenia materiału dowodowego będącego następnie podstawą do podjęcia decyzji – zawiadomienia organów ścigania o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa, czy skierowaniu sprawy do sądu w ramach procedury cywilno-prawnej wobec sprawcy/sprawców nadużyć lub oszustw o zrekompensowanie poniesionych strat finansowych wynikających z ich przestępczego działania.
Oczywiście, nie jest to jedyny cel audytu śledczego – konsekwencją ujawnienia nieprawidłowości jest konieczność zabezpieczenia materiału dowodowego będącego następnie podstawą do podjęcia decyzji – zawiadomienia organów ścigania o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa, czy skierowaniu sprawy do sądu w ramach procedury cywilno-prawnej wobec sprawcy/sprawców nadużyć lub oszustw o zrekompensowanie poniesionych strat finansowych wynikających z ich przestępczego działania.
Dlaczego warto znać metody?
Popularność audytu śledczego nabrała nowego znaczenia, gdy Kongres USA przyjął w dniu 30 lipca 2002 r. ustawę Sarbanesa-Oxleya (SOX lub SarOx) regulującą praktyki finansowe i ład korporacyjny w organizacjach. Celem ustawodawcy było odbudowanie, po dużych aferach finansowych, zaufania inwestorów do rynków finansowych, zarządów spółek giełdowych, agencji audytorskich oraz doradców finansowych poprzez poprawę wiarygodności sprawozdawczości finansowej, a również i przede wszystkim do zwiększenia odpowiedzialności audytorów i zarządów przedsiębiorstw/ spółek.
W Polsce coraz bardziej dostrzegana jest konieczność wprowadzenia do mechanizmów kontrolnych metod i technik wykorzystywanych przez organy ścigania w ramach prowadzonych czynności śledczych. Takie metody jak pozyskiwanie informacji, ocena tych informacji w kontekście wiarygodności źródła, obserwacja miejsca pracy, badanie dokumentów pod kątem ich wiarygodności z rzeczywistym stanem faktycznym, czy analiza śledcza to tylko kilka z metod, które powinny być wykorzystywane w ramach prowadzonych działań kontrolnych. Jeśli mamy podstawy sądzić, że w danej firmie dochodzi do działań przestępczych, wykorzystanie sprawdzonych przez służby technik i metod na pewno będzie wsparciem dla audytora czy kontrolera wewnętrznego.
W Polsce coraz bardziej dostrzegana jest konieczność wprowadzenia do mechanizmów kontrolnych metod i technik wykorzystywanych przez organy ścigania w ramach prowadzonych czynności śledczych. Takie metody jak pozyskiwanie informacji, ocena tych informacji w kontekście wiarygodności źródła, obserwacja miejsca pracy, badanie dokumentów pod kątem ich wiarygodności z rzeczywistym stanem faktycznym, czy analiza śledcza to tylko kilka z metod, które powinny być wykorzystywane w ramach prowadzonych działań kontrolnych. Jeśli mamy podstawy sądzić, że w danej firmie dochodzi do działań przestępczych, wykorzystanie sprawdzonych przez służby technik i metod na pewno będzie wsparciem dla audytora czy kontrolera wewnętrznego.
Czy audyt i kontrola leżą tylko w gestii służb?
Aktualnie coraz więcej firm prywatnych oferuje na rynku doradczym usługi w zakresie audytu i kontroli wykorzystując określone metody identyfikacji zagrożeń lub niepożądanych zjawisk mogących wpłynąć na kondycję finansową przedsiębiorstwa a co za tym idzie stabilność finansową rynków kapitałowych.
Wszystkie instytucje finansowe – nie tylko w Polsce – wskazują, że w dalszym ciągu istnieje zagrożenie utraty finansowej rynków poprzez określone działania przestępcze zorganizowanych grup dążących do przejmowania aktywów a tym samych uzyskiwanie nielegalnych dochodów od przestępstwa „prania brudnych pieniędzy” do oszustw i nadużyć których jest coraz więcej.
Dlatego też nie tylko funkcjonariusze służb, ale również audytorzy i kontrolerzy wewnętrzni powinni i mogą korzystać z metod i technik , które na co dzień stosują organy ścigania – oczywiście z pewnymi ustawowymi ograniczenia określanymi jako kontrola operacyjna, np. kontrola korespondencji czy podsłuchy.
Warto w tym zakresie zapoznać się z katalogiem uprawnień określonym choćby w art. 19 Ustawy o Policji aby wiedzieć co nam wolno wykorzystać, a co jest zastrzeżone jedynie dla organów ścigania i jest pod kontrolą prokuratora czy sędziego. Nie ma również ograniczeń jeżeli chodzi o specyfikę i branżę przedsiębiorstwa przy wykorzystaniu metod i technik audytu śledczego – trzeba tylko wiedzieć jak je stosować i do czego są nam niezbędne, czyli określić na samym początku cel i zakres czynności.
Wszystkie instytucje finansowe – nie tylko w Polsce – wskazują, że w dalszym ciągu istnieje zagrożenie utraty finansowej rynków poprzez określone działania przestępcze zorganizowanych grup dążących do przejmowania aktywów a tym samych uzyskiwanie nielegalnych dochodów od przestępstwa „prania brudnych pieniędzy” do oszustw i nadużyć których jest coraz więcej.
Dlatego też nie tylko funkcjonariusze służb, ale również audytorzy i kontrolerzy wewnętrzni powinni i mogą korzystać z metod i technik , które na co dzień stosują organy ścigania – oczywiście z pewnymi ustawowymi ograniczenia określanymi jako kontrola operacyjna, np. kontrola korespondencji czy podsłuchy.
Warto w tym zakresie zapoznać się z katalogiem uprawnień określonym choćby w art. 19 Ustawy o Policji aby wiedzieć co nam wolno wykorzystać, a co jest zastrzeżone jedynie dla organów ścigania i jest pod kontrolą prokuratora czy sędziego. Nie ma również ograniczeń jeżeli chodzi o specyfikę i branżę przedsiębiorstwa przy wykorzystaniu metod i technik audytu śledczego – trzeba tylko wiedzieć jak je stosować i do czego są nam niezbędne, czyli określić na samym początku cel i zakres czynności.
Jakie informacje czytelnicy znajdą w książce?
Lektura książki "Audyt śledzy - przetwarzanie informacji z wykorzystaniem metod i technik analizy śledczej" pozwoli na zdobycie podstaw wiedzy z zakresu jednej z metod pracy śledczej. Co więcej, pomoże w zdefiniowaniu czym jest sama informacja, jak ją wykorzystać w procesie identyfikacji celu jaki sobie założyliśmy (ujawnienie sprawcy przestępstwa, struktury grupy , określonej działalności ), a także jak wykorzystać posiadaną wiedzę i ją przedstawić w formie diagramów graficznych. Przykłady praktyczne takich diagramów oczywiście znajdują się w książce.
Czy informacje zawarte w książce przydadzą się tylko na uczelnianych zajęciach?
Studentów kierunków związanych z bezpieczeństwem i kryminologią zachęcam do lektury. Oczywiście książkę polecam wszystkim zainteresowanym, ale w szczególności osobom, które na co dzień - z racji wykonywanych zadań - mają styczność z potencjalnymi zagrożeniami przestępczości gospodarczej i kryminalnej lub tym, którzy w przyszłości zamierzają podjąć pracę w organach ścigania lub komórkach/ strukturach audytu i kontroli wewnętrznej.
Informacje zawarte w książce będą pomocne w codziennej pracy zawodowej audytorów i kontrolerów. Książka opiera się na doświadczeniach zdobytych w ramach wieloletniej służby w Policji. Dodatkowo, przykłady w niej przedstawione uzupełnione są wykładami i ćwiczeniami realizowanymi na zajęciach w WSB.
Informacje zawarte w książce będą pomocne w codziennej pracy zawodowej audytorów i kontrolerów. Książka opiera się na doświadczeniach zdobytych w ramach wieloletniej służby w Policji. Dodatkowo, przykłady w niej przedstawione uzupełnione są wykładami i ćwiczeniami realizowanymi na zajęciach w WSB.
Marek Dyjasz, Inspektor policji w stanie spoczynku, służbę zakończył po 30 latach służby w pionie kryminalnym. W latach 1999-2004 pełnił funkcję Naczelnika Wydziału Zabójstw Komendy Stołecznej Policji a następnie do 2007 r. Naczelnika Wydziału Kryminalnego KWP w Opolu. W 2010 r. został powołany na stanowisko Dyrektora Biura Kryminalnego Komendy Głównej Policji. Posiada bogate doświadczenie zawodowe w zwalczaniu przestępczości kryminalnej, w tym przeciwko życiu i zdrowiu, przeciwko mieniu oraz przestępczości gospodarczej i korupcyjnej. Wykładowca w Wyższej Szkole Bankowej w Opolu, na kierunku administracja i bezpieczeństwo wewnętrzne.
Swoje doświadczenie wykorzystuje współpracując z Instytutem Rachunkowości i Podatków oraz ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce w ramach szkoleń dedykowanych audytorom i kontrolerom wewnętrznym w zakresie nadużyć i oszustw oraz analizy śledczej. Jest ekspertem Polskiego Instytutu Kontroli Wewnętrznej w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępczości gospodarczej i korupcyjnej oraz członkiem ACFE Polska.
Swoje doświadczenie wykorzystuje współpracując z Instytutem Rachunkowości i Podatków oraz ze Stowarzyszeniem Księgowych w Polsce w ramach szkoleń dedykowanych audytorom i kontrolerom wewnętrznym w zakresie nadużyć i oszustw oraz analizy śledczej. Jest ekspertem Polskiego Instytutu Kontroli Wewnętrznej w zakresie przeciwdziałania i zwalczania przestępczości gospodarczej i korupcyjnej oraz członkiem ACFE Polska.
