Rozwój sztucznej inteligencji (AI) wzbudza niekiedy dynamiczne dyskusje, a czasami nawet społeczne obawy o kształt przyszłego rynku pracy w dobie automatyzacji procesów, rozwoju algorytmów oraz adaptacji AI w różnych sektorach gospodarki. Bez wątpienia czynniki te prowadzą często do wzrostu efektywności i obniżenia kosztów produkcji. Jednocześnie jednak rozwój narzędzi AI rodzi obawy o zwolnienia osób, których zadania mogą zostać w pełni lub częściowo zautomatyzowane. Problem bezrobocia technologicznego stawia przed firmami czy instytucjami publicznymi, wdrażającymi AI, pytania etyczne o tych, których miejsca pracy są zagrożone.
Bezrobocie technologiczne jako wyzwanie etyczne
Automatyzacja pracy wcale nie jest nowym zjawiskiem. Już podczas rewolucji przemysłowej zmiany technologiczne, symbolizowane przez maszynę parową, prowadziły do utraty miejsc pracy w niektórych sektorach, zwłaszcza w produkcji, jednocześnie kreując nowe zawody i możliwości zatrudnienia. Jednak w przypadku AI skala zmian może być znacznie większa, gdyż sztuczna inteligencja jest zdolna zastępować również zadania wymagające wysokiej analizy czy przewidywania. Pracownicy i pracownice sektora finansowego, logistyki, obsługi klienta czy produkcji znajdują się w grupie szczególnie narażonej na automatyzację. W tym kontekście kluczowym wyzwaniem etycznym staje się zapewnienie, by proces wdrażania AI był sprawiedliwy i uwzględniał potrzeby ludzi, którzy zagrożeni są utratą pracy.
Wytyczne etyczne dla godnej zaufania sztucznej inteligencji
W 2019 roku Wysoka Grupa Ekspertów ds. Sztucznej Inteligencji, powołana przez Komisję Europejską, opublikowała „Wytyczne etyczne dla godnej zaufania sztucznej inteligencji”. Dokument ten szczególnie wskazuje na trzy aspekty takiej sztucznej inteligencji, która może budzić zaufanie: [a] zgodność z prawem, [b] etyczna odpowiedzialność oraz [c] solidność techniczna i społeczna. W kontekście bezrobocia technologicznego szczególnie ważne są kwestie związane z odpowiedzialnością społeczną i respektowaniem praw człowieka. Firmy wdrażające AI powinny:
- Zapewnić przejrzystość procesu automatyzacji – pracownice i pracownicy muszą być informowani o planowanych zmianach, potencjalnych skutkach dla ich stanowisk oraz o krokach podejmowanych w celu zminimalizowania negatywnego wpływu;
- Inwestować w przekwalifikowanie – kluczowym zobowiązaniem jest zapewnienie pracownikom i pracownicom możliwości zdobycia nowych umiejętności, dostosowanych do zmieniającego się rynku pracy;
- Tworzyć mechanizmy wsparcia – firmy powinny współpracować z rządami i organizacjami pozarządowymi, aby wdrażać programy wsparcia dla osób dotkniętych bezrobociem technologicznym;
- Uwzględniać wpływ społeczny – decyzje o automatyzacji powinny być podejmowane z uwzględnieniem ich szerokiego wpływu na społeczności lokalne i globalne.
Co więcej, podkreślić należy konieczność ludzkiej kontroli nad produktami powstałymi za pomocą narzędzi AI. Ludzka superwizja jest niezbędnym elementem, aby wykluczyć ewentualne błędy lub zweryfikować halucynacje, które wciąż mogą się pojawiać w wynikach prac narzędzi AI. Kolejnym istotnym czynnikiem, podkreślającym konieczność ludzkiej kontroli, jest możliwość wyjaśnialności rezultatów prac AI. Człowiek powinien móc zrozumieć wynik procesu, przeprowadzonego przez narzędzia AI, a w razie konieczności powinien również móc zmodyfikować wygenerowany wynik w sytuacji takiej konieczności. Aktualne narzędzia AI bardzo często wymagają ludzkiej kontroli i, niekiedy, także interwencji.
Etyczna odpowiedzialność jako fundament zaufania interesariuszy rynku pracy
Ostatecznym celem firm powinno być budowanie zaufania poprzez etycznie odpowiedzialne podejście do automatyzacji. Jak podkreślają wytyczne Unii Europejskiej związane z AI, etyczna odpowiedzialność nie oznacza jedynie zgodności z przepisami, ale zakłada również działanie w sposób odpowiedzialny, transparentny i uwzględniający dobro społeczne. Tym samym firmy, które będą przestrzegać zasad etycznych, zyskają nie tylko stabilność operacyjną, ale również pozytywny wizerunek na rynku.
Problem bezrobocia technologicznego stanowi jedno z największych wyzwań związanych z rozwojem AI. Firmy, jako główni aktorzy zmian, ponoszą szczególną odpowiedzialność za zapewnienie sprawiedliwego przejścia do nowych modeli pracy. Wdrożenie zasad etycznie odpowiedzialnej AI może przyczynić się do łagodzenia skutków automatyzacji i stworzenia zintegrowanego ekosystemu, w którym rozwój technologiczny idzie w parze z ochroną praw pracowników i pracownic. Kluczowe pozostaje, aby firmy przyjęły aktywną rolę w minimalizowaniu negatywnych skutków automatyzacji, realizując nie tylko swoje interesy ekonomiczne, ale również przyczyniając się do ochrony wartości społecznych. W ten sposób wdrażanie AI może stać się szansą na rozwój, a nie źródłem niepokoju dla milionów ludzi na całym świecie.
Autorem artykułu jest Artur Kołodziejczyk-Skowron - doktor nauk humanistycznych, filozof, wykładowca na Uniwersytecie WSB Merito Warszawa. Ekspert w zakresie etyki i społecznej odpowiedzialności biznesu, a także standardów etycznych w reklamie i sprzedaży. Interesuje się filozofią polityczną oraz antropologią filozoficzną.
Uniwersytet WSB Merito Warszawa (wcześniej Wyższa Szkoła Bankowa) to uczelnia, która umożliwia studentom łączenie nauki z pracą i życiem prywatnym. Niezależnie od rodzaju i kierunku studiów, Uniwersytet WSB Merito działa w myśl idei work-life balance, zapewniając jednocześnie możliwość udziału w stażach, praktykach, wizytach studyjnych w firmach i wyjazdach zagranicznych. Wykładowcami są eksperci praktycy, dzięki czemu prezentowane przez nich treści można niezwłocznie wykorzystać w codziennej pracy. Uniwersytet WSB Merito Warszawa oferuje studia I stopnia, studia II stopnia, jednolite studia magisterskie, studia II stopnia z podyplomowymi, studia podyplomowe, MBA jak również bogatą ofertę kursów i szkoleń. Współpracuje z ponad 100 partnerami - przedsiębiorstwami, instytucjami publicznymi i pozarządowymi. Dzięki doskonałym relacjom biznesowym studenci Uniwersytetu mają dostęp ofert pracy, a także branżowych warsztatów. Uniwersytet WSB Merito Warszawa w realny sposób przygotowuje do aktywności zawodowej, tworząc programy studiów w oparciu o potrzeby rynku pracy.
Uniwersytet WSB Merito Warszawa należy do największej grupy uczelni niepublicznych w Polsce, która działa w 11 miastach: Bydgoszczy, Chorzowie, Gdańsku, Gdyni, Łodzi, Opolu, Poznaniu, Szczecinie, Toruniu i Wrocławiu i kształci dziś ponad 100 tys. studentów. Merito wyraża praktyczność, przyjazność, nowoczesność, dostępność i uniwersalność. Nawiązuje znaczeniowo do meritum, które kojarzy się z charakterystycznym dla uczelni pragmatyzmem i skutecznym działaniem. Nazwa podkreśla również szeroką ofertę i praktyczny charakter studiów.
Jesteś zainteresowany współpracą z ekspertem Uniwersytetu WSB Merito Warszawa? Skontaktuj się z nami:
